کد مطلب:26256 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيا قوانين تأسيس حكومت اسلامي با قوانين تثبيت حكومت اسلامي فرق دارد؟

اين سئوال مبهم است و مفهوم آن مشخص نيست. شايد منظور آن است كه حكومت اسلامي داراي دو نوع قوانين (ثابت و متغير) است. برخي از قوانين ثابت است و به هيچ قيمتي حكومت اسلامي حاضر به وانهادن چنين قوانيني نيست و بايد حتماً به اجرا درآيد اما برخي از قوانين به اقتضاي زمان و مكان ممكن است از آن چشم پوشي كرد و يا قانون ديگر جايگزين آن نمود.

اگر مقصودتان شرايط حاكم و زمانداران اسلامي در زمان تأسيس يا تثبيت باشد، در پاسخ ميگوييم:

از آيات و روايات و ادله عقلي استفاده ميشود اسلام براي حاكم و زمامدار اسلامي شرايطي را در نظر گرفته است كه حاكم اسلامي در مدتي كه زمامداري را به عهده دارد، بايد داراي اين شرايط باشد. در ذيل به برخي از آنها اشاره ميكنيم:

أ) عقل

خرمندان به حسب فطرت به كسي كه فاقد عقل است، كارهاي معمولي خود را محوّل نميكنند، چه رسد به ولايت و حكومت كه مسأله سلطه بر جان و آبرو و اموال مردم مطرح است.

ب) اسلام و ايمان

شرط ديگر زمامدار، اسلام و ايمان است. خدا به هيچ وجه براي كفار حاكميتي بر مسلمانان قرار نداده است. براي اثبات اين شرط علاوه بر آيات(1)، از نظر عقل، هر ملتي بخواهد براساس عقايد خود زندگي كند، حاكم آنان بايد معتقد به عقايد آنان باشد.

ج) عدالت

افراد ستمگر و بدكار نميتوانند هيچ گونه ولايت و حكومتي بر مسلمانان داشته باشند. بر اين معنا گذشته از حكم عقل، آيات و روايات زيادي از طريق شيعه و سني دلالت دارد.(2)

د) علم و فقاهت

يكي ديگر از شرايط حاكم اسلامي اين است كه براساس اجتهاد اسلامشناس و فقيه در احكام و مقررات الهي باشد. پس رهبري شخص ناآگاه به اسلام و مقررات آن و يا آگاه به آن به صورت تقليد صحيح نيست.

ه') قدرت و تدبير

شرط ديگر براي والي و حاكم اسلامي، قدرت و تدبير رهبري است.

و) آلوده نبودن به خصلتهاي ناپسند نظير بخل و طمع و سازشكاري

اگر حاكم كه بر جان و مال مسلمانان مسلط ميگردد، طبعاً از وي انتظار ميرود در قبض و بسطها و كردار و اخلاق، رعايت مصالح امت اسلامي را بنمايد، اما با وجود خصلتهاي ناپسند گرچه به قدري باشد كه ضرر به عدالت نزند، حاكم را از ايفاي مسؤليت بازميدارد.

كارگزاران حكومت اسلامي نيز بايد داراي شرايطي باشد كه در ذيل به برخي از آن اشاره ميكنيم:

أ) علم و آگاهي در بالاترين سطح

ب) سعهصدر و گشادگي فكر و آمادگي پذيرش حوادث مختلف

ج) آگاهي بر مسائل زمان

د) رعايت عدالت و عدم تبعيض ميان مردم

ه') توجه به پاداش نيكوكاران و گذشت و اغماض نسبت به گنهكاران كه اميد به بازگشت و توبه آنها ميرود.

و) منافع مردم و خويش را يكسان ديدن

ز) پيوند عاطفي با مردم

ج) دوري از بخل، ناداني، جفا و ستم

ط) دوري از سازشكاري و عدم هماهنگي با اهل باطل

ي) نسبت به مقام و منصب خويش به چشم امانت نگريستن.

آن چه تا اين جا آورديم هر چند تحت عنوان شرايط حاكم و كارگزاران اسلامي بود، ولي ميتوان آن را به عنوان قوانين حكومت اسلامي مطرح كرد. به نظر ما بين قوانين تأسيس و تثبيت هيچ تفاوتي وجود ندارد و در تمامي مراحل ايشان بايد داراي شرايط فوق باشند. درعين حال در نامه بعدي منظور از سئوال را واضح بيان كنيد تا بهتر بتوانيم پاسخ دهيم.

پينوشتها:

1 - نساء (4) آيه 141 و آل عمران(3) آيه 28 و مائده(5) آيه 51.

2 - بقره(2) آيه 124 و هود(11) آيه 113 و شعراء (26) آيه 151.